Krótka historia

iękna prastara legenda głosi, że Pragę założyła mądra księżna Libusza, córka króla Kroka, który panować miał na czeskich ziemiach na przełomie VII i VIII w. Aby usankcjonować swą władzę w typowo patriarchalnym społeczeństwie Libusza roztropnie wybrała sobie za męża zwykłego wiejskiego chłopa, który dzięki ożenkowi stał się… królem Przemysłem Oraczem, założycielem pierwszej czeskiej dynastii Przemyślidów. Pomnik słynnej pary po dziś dzień zdobi serce Wyszehradu, historycznego zamku, który powstał w X w. nad prawym brzegiem Wełtawy. W owych czasach chrześcijaństwo rosło już w tych stronach w siłę, a wokół Wyszehradu powstawały klasztory, które jak magnes przyciągały osadników stopniowo wypełniających całą kotlinę pod zamkiem.

Równocześnie jednak na wzgórzu położonym na drugim brzegu rzeki rośnie druga twierdza, z drewnianym zamkiem książęcym i kościołami, której polityczne znaczenie przebije w końcu Wyszehrad. Hradczany w XII w. za czasów panowania Przemysła Otakara II zyskują masywne kamienne mury i reprezentacyjny pałac z prawdziwego zdarzenia. W tym samym czasie kronikarz Kosmas donosi już powstaniu pierwszego wielkiego targu, w tym samym miejscu, gdzie dziś wznosi się Rynek Staromiejski, zwany przez Czechów kordialnie Staromakiem – najulubieńsze miejsce spotkań Prażaków i turystów. To właśnie tutaj o każdej pełnej godzinie ze słynnego astronomicznego zegara Orloj, trzeciego najstarszego na świecie, wyjeżdżają figurki apostołów, dokumentując mistrzostwo XV-wiecznych rzemieślników.

Ale cofnijmy się jeszcze o jedno stulecie wstecz, kiedy to na tronie praskim zasiada Karol IV (na zdjęciu), po matce Przemyślid, po ojcu Luksemburczyk. Zaliczany do najświetniejszych władców średniowiecza i koronowany na Cesarza Rzymskiego, jest on przede wszystkim ojcem najpiękniejszego mostu w całym mieście. Jego budowniczowie tak bardzo pragnęli zachwycić monarchę swym dziełem, że do zaprawy murarskiej dodawali surowe jajka, a gdy zabrakło ich w Pradze, król rozkazał dowóz z całego kraju. Wedle podań ochoczy poddani wysyłali również twaróg i sery!

Karol IV odmienił Pragę nie do poznania. Położył kamień węgielny pod budowę katedry Św. Wita, założył Uniwersytet swego imienia, najstarszy w Środkowej Europie i wytyczył sąsiadujący ze Staromakiem Plac Wacława. To tutaj właśnie w 1918 r. przed pomnikiem Świętego Wacława, patrona czeskiego narodu, dumnie ogłoszono powstanie niepodległej Czechosłowacji. Nie wyprzedzajmy jednak faktów…

W latach 1409-1410 rektorem Uniwersytetu Karola (zdjęcie obok – najstarszy fragment budynku) zostaje Jan Hus (na zdjeciu poniżej), ksiądz i pedagog, który postanawia przeciwstawić się rosnącemu w siłę, bogactwo i bezwstydność Kościołowi. Za swoją działalność zostaje demonstracyjne spalony w Niemczech, a jego prochy lądują w rzece Ren, aby rodacy nie mogli oddawać mu czci. Czesi jednak pamiętają i honorują do dzisiaj – na Staromaku pyszni się XX-wieczny pomnik dumnego Mistrza Husa i jego naśladowców, zaś nieopodal zobaczyć można słynną Kaplicę Betlejemską, w której Hus wygłaszał swe kazania, a w której jedynym dozwolonym językiem był czeski!

Po dekadach walk religijnych w XVI wieku Czechy dostają się pod panowanie Habsburgów, co rodzi bunt i nieudane powstanie w Pradze przeciw austriackim okupantom. Miasto zostaje surowo ukarane ograniczeniem niezależności i przywilejów. Na domiar złego kilka lat wcześniej, w 1541 r., metropolię częściowo niszczy największy w jej historii pożar. Mimo to cesarz rzymski Rudolf II obiera sobie Pragę za stolicę, co owocuje bujnym rozkwitem kultury, wiedzy, sztuki, a także życia towarzyskiego. Za jego czasów na Hradczanach powstaje dostojna rezydencja projektowana przez włoskich architektów, w której gromadzone są najznakomitsze dzieła rzeźby i malarstwa z całego świata. Mieszczanie budują wytworne kamienice, a woda z Wełtawy zaczyna być odprowadzania sztolnią do pojedynczych domów i królewskich stawów. Wokół Zamku pięknieją obszerne ogrody (Rajská Zahrada, Královská zahrada) z fontannami, mostkami, a nawet sztuczną jaskinią.

Niestety, po śmierci hojnego cesarza los przestaje sprzyjać Pradze. Po kolejnym powstaniu przeciw Habsburgom austriacka dominacja się wzmacnia, a na Staromiejskim rynku odbywa się demonstracyjna egzekucja 27 zbuntowanych szlachciców. Po wojnie 30-letniej (XVII wiek) wzmaga się germanizacja, czeski język zostaje wyparty z praskich szkół i urzędów, a z europejskiej metropolii staje się zaledwie… austriacka prowincja. Mimo to w architekturze miasta pojawiają się nowe barokowe klejnoty wspierające katolicyzm, m.in. kościół Św. Franciszka z Asyżu na Starym Mieście czy kościół Najświętszego Salwatora; Bazylika św. Jerzego otrzymuje natomiast piękną zachodnią fasadę.

XVII i XVIII wiek to okres walk w całej Europie – pod Pragę zawędrowali nawet Szwedzi, na szczęście bez sukcesów, zdobyli ją za to Prusowie. Mimo to w 1784 r. dochodzi do symbolicznego połączenia się czterech niezależnych praskich miast, pojawiają się nowe dzielnice, a miasto dynamicznie wkracza w erę rewolucji przemysłowej. Wraz z nią głowę podnosi czeka kultura, powstaje Muzeum Narodowe i rozpoczyna się budowa Teatru Narodowego. Ten ostatni, otwarty w 1881 r., po dwóch miesiącach działalności zostaje zniszczony przez ogromny pożar. Ta katastrofa jednoczy w niewiarygodny sposób społeczeństwo Pragi, które w ciągu 47 dni zbiera sumę 10 milionów złotych na odbudowę!

Dawne mury obronne padają, nie jednak pod naporem wroga, ale urbanizacji. Powstaje Główny Dworzec i elektryczna kolej na Letnie. W 1891 r. W Pradze odbywa się Wielka Wystawa, z okazji której na wzgórzu Petřín wzniesiona zostaje imponująca wieża widokowa, na którą wjechać można kolejką linową!

XX wiek jest już bez dwóch zdań stuleciem wielkich sukcesów Pragi. Po ogłoszeniu niepodległości Czechosłowacji do miasta stolicy przyrastają nowe dzielnice, takie jak Žižkov czy Dejvice, przyłączonych też zostaje ponad 30 okolicznych gmin. Po I Wojnie Światowej w architekturze zaczyna dominować funkcjonalizm i awangarda, otwarte zostaje międzynarodowe lotnisko Ruzyne, a metropolia osiąga milion obywateli! W Pradze żyje i tworzy Franz Kafka (na zdjeciu – jego pomnik z Dzielnicy Żydowskiej), upamiętniony w XXI w. fantastycznym pomnikiem mechanicznej głowy.

II Wojna Światowa nie spowodowała większych szkód fizycznych w mieście, ale w okrutny sposób pozbawiła je szerokich rzesz żydowskiej i cygańskiej ludności. Niestety, socjalizm nie jest łaskawy dla historycznej architektury, w którą wkradają się teraz pomniki Lenina i betonowe osiedla. W 1968 r. Pragę okupują wojska ZSSR i sojuszników, a w rok później miasto zalewa się łzami, gdy student Jan Palach dokonuje demonstracyjnego samospalenia na Placu Wacława.

Praga umyka jednak tym przeciwnościom losu z typowym dla Czechów uporem i optymizmem. W latach 70-tych pojawiają się na ulicach tramwaje, pod ziemią drążone są tunele dla metra, zaś domy handlowe pysznią się nowoczesną myślą architektoniczną. Powstają pasy zieleni, Centrum Kongresowe, monumentalna wieża telewizyjna w dzielnicy Žižkov. W tej scenerii sukcesu i myśli technicznej rozegrają się jeszcze dramatyczne wydarzenia Aksamitnej Rewolucji w 1989 r. (na zdjęciu – Plac Wacława). Na arenie pojawi się wówczas jeszcze jeden Prażak, który wpisze się na stałe do europejskiej historii – Vaclav Havel zasiądzie w końcu triumfalnie w czeskim Pałacu Prezydenckim z siedzibą na Hradczanach. Po tysiącu lat zawieruch Praga zaś stanie się miastem kultury i ulubioną scenografią światowych reżyserów – to jej ulicami przemykać bowiem będą kolejno niepokonany Hunt z „Mission Impossible”, Agent James Bond czy nawet sam Spiderman!