Zarys historii Edynburga   

   ierwsi mieszkańcy Edynburga to lud Goddodin. Kim byli – nie wiadomo, ale mogli należeć do jednego z wielkich ludów Indoeuropejskich i/lub Celtów. Wtedy, mieszkali właśnie tutaj, w Dunedin. Mieli przywilej walczyć z i przeciwko Rzymianom, kiedy ci przyszli podbijać Wyspy. Na siedzibę obrali sobie miejsce, które dzisiaj nazywamy Wzgórzem Zamkowym. Kiedy zniknęli w odmętach czasu, inni zajęli ich miejsce. Edynburg rozwijał się bowiem nieprzerwanie od szczytu zamkowego – od szczytu wygasłego wulkanu, rosnąc w dół, tak jak lawa spływająca po zboczu. Jako osada Goddodin, był tylko obserwatorem tworu kształtującego się na Północy – Królestwa Alby.

Kiedy Kenneth MacAlpin jednoczył północne klany Piktów pod jednym przywódcą był już IX wiek. Rzymianie odeszli, pozostawiając Europę barbarzyńcom. Ci tubylcy, w jeszcze-nie-Szkocji, to właśnie Piktowie o niebieskich twarzach oraz Szkoci z terenów Zachodnich (prawdopodobnie ludy, które zasiedliły zachodnie wyspy z Irlandii). Finalnie cała północ stała się jednym i dołączyło do nich plemię Goddodin. Zjednoczył ich jeden, wielki człowiek, który stał się ich królem; królem ludzi-Szkotów, władającym Królestwem zwanym Alba.

Czas mijał. Król podróżował po kraju, jednocząc go i odwiedzając swoje zamki i twierdze. Stabilizacja nastała w X w. sprawiła, że zdecydowali, że Dunedin stanie się ich permanentną siedzibą. Ale coś się zmieniło… w nowym, Anglo-Saskim świecie, miasto było teraz nazywane Edinburgh.

Nie wiadomo, kiedy dokładnie rozpoczął się konflikt z sąsiadem na południu, ale w XIII i XIV wieku nastała pora Szkockich Wojen o Niepodległość. Był to straszny czas sprowokowany przez słabość szkockich możnych i brak prawdziwego, silnego następcy dla szkockiego tronu. W tak trudnym okresie król angielski – Edward „Młot na Szkotów” (jeszcze wtedy nie był tak nazywany) został poproszony o pomoc w wyborze króla. To okazja czyni złodzieja. Możecie sobie wyobrazić co się stało. Najważniejsze, że trwało to parę lat i zaowocowało ciekawymi następstwami:

• być może pierwszą deklaracją niepodległości (a na pewno ta Amerykańska była na niej wzorowana) – podpisaną w Arbroath
• stworzeniem największego szkockiego herosa – Walecznego Serca, chociaż nie był to Mel Gibson z Braveheart

Finalnie Szkoci wywalczyli swoja wolność. Nowy król – Robert de Bruce, był silnym królem, a z jego krwi powstała najpotężniejsza szkocka dynastia – Stuartowie.

Ich linia rządziła przez cztery stulecia i znana jest z tego, że:

• za ich czasów nastał Złoty Wiek i Renesans szkocki
• spopularyzowali whisky (Jakub IV, Piękny Karolek i prześladowania Górali)
• z ich linii wywodzi się najbardziej tragiczna królowa – Maria Królowa Szkotów
• dokonali najgłupszego manewru w historii wojskowości (bitwa pod Flodden za Jakuba IV)
• zasiedli na tronie Anglii, poczynając od Jakuba VI/I
• i inne

Złoty Wiek nadszedł pierwszy – Szkocja kwitła, a Edynburg wraz z nią. Miasto stało się stolicą, z międzynarodowym portem w Leith. Ale nic co dobre nie trwa wiecznie – kolejna zawieruch nadeszła w XVI wieku. Monarchowie znowu osłabli. Dobry król Jakub V umarł, pozostawiając kraj w rękach francuskiej żony (Maria de Guise) i następcy – dziewczynki (Maria).

Na kontynencie wcale nie było lepiej – Marcin Luter opublikował swoje tezy, nie wiedząc, że była to iskra dla pożaru. Ogień Reformacji przyszedł też do Szkocji i spowodował rozłam pomiędzy Katolikami a Protestantami. Pomiędzy zwolennikami króla a liderami ludu, pomiędzy przyjaciółmi Francji – a przyjaciółmi Londynu.

Królowa – Maria de Guise odesłała swoją córkę do Francji, dla jej bezpieczeństwa. Sama pozostała by walczyć i niedługo później zmarła. Córka – po swoich własnych przygodach we Francji, powróciła w 1561 roku i odtąd znana była jako Maria Królowa Szkotów. Tragiczna królowa, która rządziła w kraju pełnym problemów przez 5 lat. Wyszła za mąż trzykrotnie i spędziła 20 lat w angielskim więzieniu. Ostatecznie jej kuzynka – Elżbieta I, skazała ją na śmierć.

Jej synowi udało się zrealizować to, co niemożliwe – Jakub VI stał się królem Anglii po śmierci Elżbiety I. Unia Koron nastąpiła w 1603 roku i dobre czasy powróciły. Protestantyzm był już bezpiecznie zakorzeniony. Ludzie byli szczęśliwi.

Edynburg rozrastał się… aż do kolejnej katastrofy. Syn Jakuba VI zapragnął przywrócić katolicyzm. Wybuchła Wojna Domowa, która zjednoczyła Szkocję, Walię i Irlandię. Jednocześnie zniszczyła władzę dynastii Stuartów na wyspach. Po wojnach przyszła zła pogoda, głód i brak gotówki. Jedynym rozwiązaniem dla północnego kraju było zbliżenie się do Londynu – tak doszło do Unii Parlamentów z 1707 roku. Szkocja straciła niektóre swobody (jak swój własny rząd) w zamian za benefity i korzyści, które miały nadejść z południa.

Pierwsza połowa XVIII wieku naznaczona została kolejną wojną domową – Powstaniami Jakobitów. Stuartowie chcieli wrócić na tron i obalić linię hanowerską. Nie udało im się, a w rezultacie Szkoccy Górale – którzy byli główną siłą powstania wspomagając Stuartów – ucierpieli najbardziej. Kultura szkocka i język gaelicki, klany, kobzy i tartany zostały niemal wytrzebione, odesłane do Ameryki i Australii.

Nadchodziła też Epoka Szkockiego Oświecenia. Uniwersytet się rozrastał dzięki działowi filozofii, medycynie i prawu. Wielkie umysły tamtych czasów zaczęły kształtować Szkocję poczynając od okolic 1750 roku. Miasto rozrosło się poza wzgórze na którym przycupnęło obok zamku. Architekci i wynalazcy spacerowali po ulicach. Pojawili się poeci i pisarze – łkając za utraconą Szkocją, starając się przywrócić jej ducha i chwałę. Chwała ta dotarła aż do Anglii i wzbudziła zainteresowanie i tęsknotę za wzgórzami i romantycznymi wojownikami. Główną osobistością, która dyplomacją i piórem wspomagała ten proces był Sir Walter Scott.

Inni dołączyli:

• James Hutton, patrząc na wzgórza Parku Holyrood stwierdził, że Biblia się myli
• James Watt pragnął udoskonalić silnik parowy Newcomena
• James Young Simpson odurzył się oparami chemicznymi tym samym znajdując lekarstwo na ból
• A Aleksander Graham Bell spacerował po Nowym Mieście patrząc się na zamek

XIX wiek był w istocie niesamowitym czasem.

Później… wszyscy wiemy co przyszło później. Dwie, wielkie wojny sprawiły, że świat się skurczył. Edynburg miał swój mały udział – głównie wypatrywał zeppelinów lecących obok niego do stoczni w Clyde. Potem nastał pokój, odbudowa, rozwój, powrót Parlamentu Szkockiego (1996). Powstało miasto, które pragnie się poznać. Nie Współczesne Ateny, nie Miasto Literatury UNESCO, ale Edynburg… stary, mądry Edynburg z jego Starym i Nowym Miastem oraz opowieściami.

A jeśli chcecie ich wysłuchać więcej idźcie do SPACERÓW. One oprowadzą Was po ulicach, a historia będzie płynąć wokół was wymieszana ze smakami, zapachami i kakofonią XXI wieku.